Krajowy Zjazd Delegatów

W dniu 20 kwietnia 2023 r. odbył się Krajowy Zjazd Delegatów KZPBC, podczas którego podsumowano czteroletnią kadencję, wybrano nowe władze Związku oraz wypracowano priorytety i kierunki działań na następne lata.

Obradom przewodniczył Andrzej Kubiak, na zastępcę przewodniczącego Zjazd wybrał Włodzimierza Urę, a na sekretarza Sylwestra Kamyszka.

Prezes Krzysztof Nykiel podczas Krajowego Zjazdu Delegatów podsumował prace w minionej kadencji. Rok 2020 i wybuch pandemii koronawirusa, która poukładała pewne sprawy na nowo, wpływała na nasze codzienne życie, pracę w gospodarstwach czy kontakty z podmiotami, z którymi współpracujemy. Po tym przyszedł kryzys gospodarczy, który okazał się bardzo dotkliwy także dla rolników i na koniec wybuch wojny za naszą wschodnią granicą, który zmienił obraz świata.

Wyniki produkcyjne w ostatnich latach były zróżnicowane, niestety poniżej średniej z ostatnich kilku lat. Na produktywność wpływ miały przede wszystkim przebieg pogody, zwłaszcza niedobory wody występujące w trakcie wegetacji, ale również brak skutecznych narzędzi do ochrony naszych plantacji. Poprzez to walka z chorobami i szkodnikami była i jest niezwykle trudna. W celu poprawy tej sytuacji występujemy cyklicznie o czasowe zezwolenia na stosowanie dodatkowych środków ochrony roślin. W ostatnich  latach uzyskiwaliśmy  możliwość wysiewu nasion zaprawianych neonikotynoidami, czasowe zezwolenia na stosowanie środków ochrony roślin zwalczających mszyce i szarka komośnika. Pracujemy nad możliwością uzyskania zezwoleń na stosowanie środków do walki ze skośnikiem buraczakiem.

Po zniesieniu kwotowania burak cukrowy zaczął przegrywać konkurencję z uprawami alternatywnymi. Dodatkowo poprawa sytuacji na rynku zbóż czy rzepaku w 2021 r. odcisnęła piętno na uprawie buraków, powierzchnia zasiewów w 2022 r. była mniejsza o ok. 30 tys. ha niż rok wcześniej. Kampanię 2022/23 zaczynaliśmy w bardzo złych nastrojach. Ceny proponowane za surowiec znacznie odbiegały od realiów rynkowych i naszych oczekiwań. Rezygnacja z uprawy była hamowana wyłącznie koniecznością realizacji zobowiązań podjętych przez plantatorów – umowy kontraktacji były podpisywane znacznie wcześniej, przed wzrostem cen nawozów, paliwa czy środków ochrony roślin. Należało włożyć wiele wysiłku, żeby sytuacja unormowała się, konieczne były protesty, a później dziesiątki spotkań negocjacyjnych z producentami cukru. Doprowadziło to do wzrostu cen buraków, które zmieniały się w trakcie okresu wegetacji, ale również już podczas zbioru. Ostateczny ich poziom - w zależności od koncernu od 43,75 do 50 euro/t - przy dobrym plonie, zapewniał opłacalność produkcji.

Perspektywy rynkowe są obecnie dobre, ceny cukru wciąż utrzymują się na wyższym poziomie niż w poprzednich latach. Uzgodnienia zapisane w porozumieniach branżowych dotyczące powiązania ceny buraków z ceną cukru będą procentować, a same nastroje wśród plantatorów poprawiły się, co pokazuje chęć zwiększenia powierzchni zasiewów na rok gospodarczy 2023/204.

Po tragicznym pod względem zawartości cukru w burakach 2020 r. pojawiło się wiele głosów o nierzetelnym wykonywaniu przez cukrownie analiz na zawartość cukru w burakach. Trudno było się dziwić ogólnemu niezadowoleniu, tym bardziej że nasze organizacje członkowskie ze względów na obostrzenia pandemiczne miały utrudnioną możliwość prowadzenia kontroli funkcjonowania laboratoriów surowcowych. W tym temacie poczyniono szereg zmian, przede wszystkim sam proces przeprowadzania prób jest bardziej transparentny. W ramach uzgodnień na poziomie kraju wszystkie laboratoria cukrowniane zostały zobowiązane do przeprowadzenia audytu i uzyskania akredytacji z Polskiego Centrum Akredytacji. Co roku przeprowadzane jest również badanie biegłości, które polega na analizie liofilizowanej miazgi buraków (próba żelazna) we wszystkich laboratoriach, u wszystkich producentów cukru i laboratorium Politechniki Łódzkiej. Przy ewentualnych odstępstwach od międzynarodowej normy określonej w przepisach ICUMSA muszą zostać natychmiastowo wprowadzone czynności naprawcze. Zmienione zostały zapisy w części instrukcji odbioru buraków, w ramach których przedstawiciele plantatorów przeprowadzają badana porównawcze w laboratorium cukrowni i niezależnym laboratorium z odpowiednią certyfikacją.

Bardzo niebezpieczna jest polityka wspólnotowa zakładająca ograniczanie nawożenia i stosowania środków ochrony roślin. Przez lata znacznie zmniejszyliśmy ilość stosowanych pestycydów, a zasady integrowanej ochrony są standardem w prowadzeniu uprawy buraków cukrowych. Arbitralne zmniejszenie stosowania środków ochrony roślin będzie prowadzić do pogorszenia jakości i zmniejszenia  plonowania, co wydatnie przełoży się na dostępność surowca do przerobu. W przypadku braku  możliwości należytej ochrony coraz liczniej będziemy przestawiać się na takie uprawy, które łatwiej  prowadzić i osiągnąć z nich dochód. Będzie to miało katastrofalne skutki nie tylko dla całego łańcucha żywnościowego, ale również dla bioróżnorodności i środowiska naturalnego.

W ostatnich latach Unia Europejska wycofała wiele substancji aktywnych stosowanych w uprawie buraka cukrowego. Zestaw środków ochrony możliwych do użycia uszczupla się z każdym kolejnym rokiem. Od 2018 r. wycofano 28 substancji aktywnych, a ponad 40 ma zezwolenia czasowe. Wyjątkowo źle kształtuje się sytuacja po 2030 roku, ponieważ zezwolenia na stosowanie do 2030 roku lub później posiada jedynie kilka środków ochrony roślin. Wycofanie tak wielu substancji aktywnych spowodowało, że wbrew założeniom, wzrosła liczba zabiegów ochronnych przeciwko szkodnikom buraka cukrowego. Wpływa to nie tylko niekorzystnie na środowisko, ale podnosi także koszty produkcji.

W 2023 r. wszedł w życie Narodowy Plan Strategiczny dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023/27. Nowe rozwiązania będą wymagały od rolników jeszcze większego ukierunkowania na kwestie ochrony klimatu i środowiska. W odniesieniu do buraka cukrowego ważne, że został utrzymany system płatności powiązanych z produkcją. Nikogo nie trzeba przekonywać, jak ważne jest to narzędzie, natomiast wiele wysiłku należało włożyć w przekonanie decydentów o konieczności kontynuacji tego wsparcia. Prace nad utrzymaniem wsparcia w kolejnej perspektywie do 2027 r. rozpoczęliśmy kilka lat temu. Przy współpracy z SGGW w Warszawie i Akademią Ekonomiczną w Poznaniu przygotowaliśmy stosowne ekspertyzy. Współpracowaliśmy  w tym zakresie z posłami do Parlamentu Europejskiego i przedstawicielami Komisji Europejskiej – w pierwszej kolejności to przepisy wspólnotowe musiały zezwalać na stosowanie mechanizmu wsparcia związanego z produkcją. Udało się – w przepisach zawarte zostały stosowne rozwiązania. Kolejny etap to nieustanne wnioskowanie do Ministra Rolnictwa i monitorowanie prac nad Planem Strategicznym. Nasze zabiegi przyniosły pożądany efekt. W latach 2023 – 27 dalej będzie obowiązywała płatność związana z produkcją buraków. Zasady o jej ubieganie nie uległy zmianie, natomiast niższa o ok. 12% będzie pula środków przeznaczona na to wsparcie. Nie było to łatwe, chociażby ze względu, że na ostatniej prostej dochodowość z uprawy buraków znacznie się poprawiła. Jednak oprócz tego elementu ważnym jest znaczenie środowiskowe uprawy, a my przez cały okres naszej pracy w równym stopniu wskazywaliśmy i podkreślaliśmy jak bardzo pozytywny wpływ na środowisko ma uprawa buraków cukrowych. Podsumowując w najbliższych pięciu latach do plantatorów buraka cukrowego trafi kwota wynosząca ok 1 miliard 700 milionów złotych, czyli każde gospodarstwo w tym okresie otrzyma średnio ok 70 tys. z tytułu wsparcia uprawy buraków cukrowych.

Odnosząc się do niedawno powstałej Krajowej Grupy Spożywczej należy mieć na uwadze szereg obaw o właściwe umiejscowienie części cukrowej w tym holdingu. Jako rolnicy uprawiający buraki cukrowe tracimy swoją podmiotowość, a szereg decyzji może być podejmowanych z pominięciem interesów plantatorów. Zgodnie z zapisami ustawowymi wciąż plantatorzy są grupą, która docelowo ma być właścicielem Krajowej Spółki Cukrowej, ale wszelkie działania władz polskich oddalają nas od tego celu. Krajowa Spółka Cukrowa była jednym z liderów produkcji cukru w Europie, natomiast Krajowa Grupa Spożywcza jest zaledwie jedną z setek firm spożywczych działających na rynku wspólnotowym. Nie łudźmy się, że jej powstanie będzie rozwiązaniem wszystkich problemów, które trapią całą rzeszę rolników. Przeniesienie odpowiedzialności za bezpieczeństwo żywnościowe na jedną firmę nie może mieć miejsca i nie jest możliwe! Jest to odpowiedzialność państwa polskiego, zagadnienie dużo szersze i bardziej złożone niż produkcja odbywająca się w kilku zakładach wytwórczych.

Bardzo niebezpieczna jest polityka handlowa prowadzona przez Unię Europejską. W 2019 r. po blisko 20 latach osiągnięto porozumienie z krajami Mercosur. Dla rolnictwa to porozumienie nie przynosi dobrych rozwiązań, dla cukru w szczególności. Polityka handlowa UE niestety nie wspiera rolnictwa. Cukier często jest kartą przetargową w negocjacjach handlowych. Tylko w ostatnich latach możliwości bezcłowego importu cukru do UE wzrosły prawie trzykrotnie! Sami produkujemy wystarczająco dużo, dlatego otwieranie rynku unijnego musi się zakończyć! Co więcej brak jest ze strony Komisji Europejskiej propozycji skutecznych mechanizmów ograniczających import do UE żywności produkowanej przy niższych niż nasze standardach środowiskowych. Środki lustrzane powinny mieć zastosowanie również do roślin uprawianych w krajach trzecich, nie tylko produktów finalnych. Substancja czynna niezatwierdzona w UE nie może być stosowana w krajach trzecich do uprawy roślin, które są następnie przywożone do UE.

W czerwcu 2022 roku po raz drugi w Polsce miało miejsce bardzo ważne wydarzeni - Kongres Międzynarodowej Konfederacji Europejskich Plantatorów Buraka (CIBE). Przesłanie plantatorów płynące z kongresu było jednoznaczne:

• chcemy godziwych cen za ciężko wytworzone płody rolne;
• chcemy mieć możliwość uprawy buraków, a co za tym idzie musimy mieć dostęp do skutecznych narzędzi, które pozwolą na właściwą ochronę naszych plantacji, ograniczenie lub zakaz stosowania pestycydów bez wprowadzenia wydajnych rozwiązań to koniec produkcji cukru w Europie;
• musimy konkurować na jasnych zasadach, nie możemy się zgodzić na napływ żywności z krajów trzecich, która produkowana jest według zasad nieuznawanych w Europie.

Potencjał produkcyjny, który utraciliśmy przez błędne decyzje ustawodawców musi zostać odbudowany, a do tego konieczne jest wsparcie badań i nauki oraz przyjazne ramy prawne. Nie sposób nie zgodzić się z tymi wnioskami, gdyż w krótki i zwięzły sposób odzwierciedlają one stan sektora buraka cukrowego i to, z czym my jako plantatorzy musimy zmagać się w ostatnich latach.

Podczas Zjazdu Odznaką im. Stanisława Humnickego uhonorowani zostali:

• Pan Włodzimierz Kruk, były prezes zarządu Kutnowskiej Hodowli Buraka Cukrowego i KWS Polska.
• Pan Jerzy Mucha, były prezes zarządu Związku Plantatorów Buraka Cukrowego „Łubna” w Kazimierzy Wielkiej.
• Pan Stanisław Pietrzak, były prezes zarządu Rejonowego Związku Plantatorów Buraka Cukrowego w Witaszycach.
• Pan Władysław Radziun, były prezes zarządu Związku Plantatorów Buraka Cukrowego w Gryficach.
• Pan Bogdan Zioła, były prezes zarządu Związku Plantatorów Buraka Cukrowego w Otmuchowie i członek zarządu głównego KZPBC.

Spośród zaproszonych gości głos zabrali m.in. Pan Jan Krzysztof Ardanowski –  były Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Przewodniczący Rady ds. Rolnictwa przy Prezydencie RP, Pan Jerzy Chróścikowski – przewodniczący Senackiej Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Pani Urszula Wieteska – główny specjalista w Wydziale Produktów Roślinnych w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Pan Marek Zagórski – prezes zarządu Krajowej Grupy Spożywczej S.A, Pan Roman Kubiak – prezes zarządu Pfeifer & Langen Polska S.A., Pani Natalia Mioduszewska – dyrektor ds. surowcowych Nordzucker Polska S.A. i Pan Mariusz Pawełek – prezes zarządu Südzucker Polska S.A.

Krajowy Zjazd Delegatów zatwierdził następujące wytyczne dla działań KZPBC na kolejny rok sprawozdawczy:

1. Prowadzenie polityki ukierunkowanej na wzrost cen płaconych za buraki, ze szczególnym uwzględnieniem poprawy sytuacji na rynku cukru i rynkach rolnych oraz wzrostu kosztów produkcji i inflacji.
2. Prowadzenie wszelkich działań mających na celu utrzymanie ustalonych w ramach Planu Strategicznego dla WPR rozwiązań dotyczących wsparcia produkcji buraków cukrowych. 
3. Prowadzenie prac mających na celu uwzględnienie główki buraka jak części buraków, za którą plantatorzy będą otrzymywać zapłatę.
4. Prowadzenie prac mających na celu poprawę rozwiązań dotyczących oceny jakości dostarczanych do cukrowni buraków ze szczególnym uwzględnieniem zagadnień dotyczących pozostałości wody przy określaniu procentu zanieczyszczeń i buraków odliścianych.
5. Prowadzenie działań zmierzających do minimalizacji negatywnych skutków wynikających z wprowadzenia Unijnego Zielonego Ładu.
6. Prowadzenie działań zmierzających do utrzymania maksymalnej liczby substancji czynnych stosowanych w ochronie buraków cukrowych oraz zapewnienia dostępności środków ochrony roślin, nawozów mineralnych i innych środków produkcji niezbędnych w prowadzeniu uprawy buraków.
7. Podejmowanie współpracy z jednostkami naukowymi i podmiotami prywatnymi, których celem będzie przeciwdziałanie możliwym negatywnym następstwom wywołanym przez pojawiające się nowe zagrożenia w uprawie buraków cukrowych.
8. Prowadzenie prac mających na celu promocję uprawy buraków cukrowych, budowanie dobrego wizerunku sektora i świadomości wśród społeczeństwa o pozytywnym wpływie uprawy buraków na środowisko naturalne. 
9. W związku z powołaniem Krajowej Grupy Spożywczej konieczne jest prowadzenie prac mających na celu utrzymanie wiodącej pozycji plantatorów buraków w ramach nowoutworzonego podmiotu oraz prowadzenie dalszych prac zmierzających do objęcia przez plantatorów większościowego pakietu akcji w Krajowej Grupy Spożywczej.

Zjazd dokonał wyboru swoich władz.

Zarząd Główny KZPBC

Prezydium: Krzysztof Nykiel (ZPBC Dobrzelin) – prezes

Krzysztof Bojar (OZPBC Zamość) – wiceprezes

Włodzimierz Ura (ZPBC Ropczyce) – wiceprezes

Sylwester Kamyszek (WZPBC w Poznaniu) – sekretarz

Krzysztof Jachimowski (OZPBC Leszno) – członek Prezydium,

Bronisław Boś (ZPBC Świdnica)

Maciej Fałat (ZPBC Strzelin)

Bogdan Kopciński (ZPBC przy Cukrowni Glinojeck)

Roman Molenda (OZPBC Bydgoszcz)

Andrzej Nowakowski (Brzesko-Kujawski ZPBC)

Tomasz Olech (OZPBC Szczecin)

Stanisław Paruch (WZPBC Lublin)

Sławomir Szyszka (ZPBC Zduny)

Stanisław Wzorek (ZPBC Chełmża)

Henryk Żak (ZPBC Nowy Staw)

Główna Komisja Rewizyjna

Wiesław Olejniczak (WZPBC w Poznaniu) – przewodniczący

Karol Idasiak (ZPBC Wieluń) – zastępca przewodniczącego

Janusz Jaworski (ZPBC Unisław)

Wojciech Mojzesowicz (OZPBC Bydgoszcz)

Alfred Wojnarski (OZPBC Zamość)